نزدیکی بین ترکیه و ایران تا کجا پیش می رود؟

۴ شهریور ۱۳۹۶

 
عثمان میر غنی
اینکه ترکیه و ایران برای به شکست کشاندن رفراندوم استقلال در کردستان عراق در ۲۵ سپتامبر با یکدیگر هماهنگ کنند جای تعجب ندارد. سوال این نیست که آیا این دو کشور ضد این همه پرسی کاری می کنند یا نه بلکه پرسش اصلی این است که این اقدام کی و چگونه انجام می شود. شکل و شمایل این تحرک رفته رفته در حال مشخص شدن است به ویژه بعد از اینکه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از احتمال عملیات نظامی مشترک ایران و ترکیه خبر داد.
اظهارات اردوغان بعد از سفر غیرمترقبه سردار محمد حسین باقری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران به ترکیه در ماه جاری عنوان شد. گویا هدف اصلی این سفر انجام هماهنگی بین دو کشور برای مانع تراشی بر سر راه رفراندوم کردستان و همکاری دو کشور در عراق و سوریه برای مقابله با گسترش نفوذ کردها و بلند پروازی های کردها بوده است. این سفر در مرکز توجه قرار گرفت چرا که نخستین سفر یک مسئول نظامی ایران در مقام رئیس ستاد کل نیروهای مسلح به ترکیه از پیروزی انقلاب ۵۷ است. هیات نظامی بلند پایه ای باقری را در این سفر همراهی کردند. دیدارها به مقام های نظامی دو کشور با یکدیگر محدود نشد بلکه باقری و اردوغان پشت درهای بسته با یکدیگر گفت و گو کردند که به گفته رسانه های ترکیه و ایران ۵۰ دقیقه طول کشید. با اینکه دفتر ریاست جمهوری ترکیه جزئیات بیشتری درباره این دیدار ارائه نکرد اما سردار باقری در نشست خبری بعد از این نشست گفت «آنکارا و تهران بر مخالفت با همه پرسی استقلال کردستان تاکید می کنند و معتقدند این همه پرسی اگر چنانچه اتفاق بیفتد مبنایی برای آغاز یک سری تنش  و درگیری در داخل کشور عراق خواهد بود که تبعات آن دامنگیر کشورهای همجوار هم خواهد شد. به همین علت مقامات دو کشور (ترکیه و ایران) تاکید دارند که چنین کاری امکانپذیر نیست و نبایستی صورت بگیرد.»
لحن تهدید در اظهارات رئیس جمهور ترکیه هم آشکار بود. او چند روز بعد از سفر مقام نظامی ایران به ترکیه گفت «احتمال عملیات نظامی مشترک بین ترکیه و ایران برای مقابله با پیکارجویان کرد وجود دارد.» او اشاره کرد که زمان این عملیات نزدیک است اما اینکه این عملیات چگونه و در چه سطحی خواهد بود اشاره نکرد. چند روز بعد، اردوغان در آنکارا گفت به هیچ وجه اجازه نمی دهیم در شمال سوریه کشور کردستان تشکیل شود.
 
با توجه به این اظهارات چنین به نظر می رسد که ترکیه و ایران نه تنها در صدد تحرک برای ابراز مخالف با برگزاری رفراندوم کردستان عراق هستند بلکه قصد دارند در این راستا با هم هماهنگی کنند و علیه کردها در برخی مناطق در مرزهای عراق و در سوریه اقداماتی انجام دهند. کردها که در قالب دو نیروی عمده نیروهای حمایت مردمی و حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه پیکار می کنند به گسترش نفوذ پرداختند. آنها بخشی از نیروهای شرکت کننده در جنگ ضد «داعش» و عملیات آزادسازی رقه بوده و از حمایت نظامی آمریکا برخوردارند. ترکیه و ایران بر این باورند که تحرکات کردها در راستای تشکیل کشور مستقل «اقدامی علیه امنیت ملی دو کشور» است. ترکیه و ایران در خاک خود با گروه های مسلح کرد درگیر هستند. کردهای ایران و ترکیه خواستار دست یابی به حقوق خود بوده و مطالبات قومی مطرح می کنند.
هماهنگی ترکیه و ایران تنها مایه نگرانی کردها نیست بلکه نگرانی برخی کشورهای منطقه و جهان را هم برانگیخته است. تحرکات گسترده آمریکا در این راستا قابل تفسیر است. این تحرکات از چند هفته پیش آغاز شده و پیش بینی می شود که تا پیش از تاریخ برگزاری رفراندوم ادامه پیدا کند. واشنگتن از وقوع احتمالی هر گونه درگیری و رویگردانی از مساله اصلی یعنی نبرد اصلی علیه تروریسم داعش و القاعده خودداری می کند. آمریکا معتقد است موفقیت هایی در نبرد موصل حاصل شده و عملیات نظامی کنونی برای اخراج داعش از رقه به خوبی پیش می رود. به همین دلیل دو وزیر امور خارجه و دفاع آمریکا راهی خاورمیانه شدند و با مقام های بغداد و اربیل و همچنین ترکیه دیدار و خواسته واشنگتن مبنی بر تعویق همه پرسی استقلال در کردستان را مطرح کردند.
با اینکه کردها در عراق بر مخالفت برای به تاخیر انداختن همه پرسی پافشاری می کنند اما فشارهای روز افزون و درک تحولات اخیر شاید عاملی برای پذیرفتن تاخیر در همه پرسی و نه برچیدن کلی آن باشد. در این صورت مقام های کردستان باید از واشنگتن و بغداد برای عدم لغو کلی همه پرسی تعهد بگیرند و به امتیازات سیاسی و اقتصادی دست یابند. انتظار کردها برای دست یابی به اهداف ملی خود به درازا کشید. آنها هزینه سنگینی در این مسیر پرداختند و مبارزات طولانی برای تحقق رویایی تشکیل کشور مستقل داشتند. آنها هم از ذکاوت سیاسی برخوردارند و هم از تجربه های دردناک گذشته آموختند که چگونه ارزیابی دقیقی از تحولات و حساب و کتاب های پیچیده داخلی و منطقه ای و جهانی داشته باشند. به همین دلیل کردها خواست به تاخیر انداختن همه پرسی را مورد بررسی قرار می دهند. به تعویق افتادن همه پرسی بهتر از پذیرفتن ریسک آغاز یک جنگ داخلی و رویارویی سنگین و پرهزینه با ائتلاف ترکیه و ایران و سوریه است.
 همکاری با تهران از منظر ترکیه فرصتی برای انجام یک عملیات نظامی علیه کردها در عراق و نیز در سوریه است. ترکیه می تواند با ایران برای حمله به مواضع حزب کارگر کردستان ترکیه اقدام کند. ایران امیدوار است که این همکاری به نوعی تفاهم درباره سوریه و آینده رژیم اسد منجر شود. گرچه ترکیه و ایران درباره مناطق کم تنش در سوریه همکاری می کنند اما رویکرد کاملا متناقضی در خصوص بحران سوریه دارند. حساب و کتاب های دو کشور بسیار پیچیده است. شاید دو کشور نتوانند به دلیل همین حساب و کتاب ها به سطح دلخواهی از همکاری در پرونده سوریه و عراق برسند.. اما ترکیه و ایران برای سرکوب آرمان کردها هر حد و حدودی را کنار می گذارند.

The post نزدیکی بین ترکیه و ایران تا کجا پیش می رود؟ appeared first on الشرق الاوسط فارسی، پنجره ای بسوی جهان ایرانی و دنیای عرب.