سیدمحمد خاتمی با تاکید بر ضرورت بسترسازی برای گفت‌وگوی میان گروهها و نهادها، از اصلاح‌طلبان خواست تا بر «نفی فقر» و «نفی فساد» در جامعه تاکید و پایمردی کنند.
سیدمحمد خاتمی در دیدار انجمن اسلامی جامعه پزشکی ایران با تبریک سالروز پیروزی انقلاب اسلامی گفت: انقلاب نقطه‌ی عطفی در تاریخ پر فراز و نشیب ایران است که با حضور همه‌ی مردم با همه‌ی گرایش ها، دین‌ها و مذاهب مختلف، با یک رهبری فرهمند و بیدار و دلیر رخ داد؛ البته رهبرها نیستند که انقلاب‌ها و تحولات را ایجاد می‌کنند بلکه زمان خاص و شرایط خاص خود را دارد. و رهبر شایسته با درک آن شرایط و و اقتضائات به‌درستی جامعه را هدایت می‌کند.
وی با تاکید بر وجه اصلاحی انقلاب اسلامی و اشاره به پیشینه ۲۰۰ ساله اصلاحات در ایران بیان کرد: همین اصلاحات راه و روش سالم و موثر برای جامعه ماست. ممکن است به یک معنا اصلاحات را روش بدانیم که روش‌ها را انسان‌ها می‌توانند تعیین کنند و روش کارساز باید مبتنی بر علم و دانایی و آگاهی باشد اما بنظر من اصلاحات به آن معنی که رخ داده و می‌گوییم فراتر از روش است بلکه می توانیم بگوییم در تحولات دویست ساله آنچه در متن جامعه بوده است، اصیل ترین و کارسازترین آن اصلاحات بوده است.
خاتمی با انتقاد از به‌کار بردن صفت «معمار اصلاحات» از سوی یکی از حاضران توضیح داد: خیر! اصلاحات مثل یک ساختمان نیست که یک معمار داشته باشد و بعد هم یک عده بنّا بیایند، آن را بسازند. ما در متن جریان اصلاحات هستیم و هویت ما در ارتباط و نسبت با این جریان مشخص می‌شود.
وی یادآور شد: اوایل که نهضت شروع شد، امام به صراحت فرمودند که ما به سلطنت شما کار نداریم، نصیحت می‌کنیم که ستم نکنید، با دین و دنیای مردم بازی نکنید، مملکت را به دیگران واگذار نکنید و به حقوق و مطالبات مردم توجه کنید، به تاریخ و فرهنگ مردم توجه داشته باشید. این دقیقاً یک جریان اصلاحی است. و خواستار اصلاح است، اختلاف وقتی به وجود آمد که واقعاً آن جریان به هیچ وجه نصیحت و اصلاح را نپذیرفت. اگر نظام‌ها و سیستم‌ها و حکومت‌ها اصلاح پذیر باشند و حرف درست را، حرف نخبگان و حرف مردم و کسانی که خیر جامعه را می‌خواهند، بشنوند و حاضر باشند به تناسب زمان در کار خود، تحول و تغییر و اصلاح ایجاد کنند، انقلاب رخ نمی‌دهد.
وی، توضیح داد: انقلاب اسلامی با وجود کاستیها و احیاناً اشتباهات -که هر کار بشری دارای اشتباه است- در مقایسه با انقلاب‌های دیگر کم هزینه‌تر و اخلاقی تر بوده است.
خاتمی، انقلاب اسلامی را در ادامه‌ی حرکت اصلاح بنیادین جامعه دانست و گفت: نفی استبداد، نفی استعمار، نفی عقب ماندگی و نفی بی عدالتی خواسته‌ای بیش از یکصدساله است که در جامعه‌ی ما بوجود آمد و در انقلاب اسلامی تبلور پیدا کرد. مردم از زمان مشروطه، استبداد نمی‌خواستند بلکه آزادی و حق حاکمیت بر سرنوشت خود را می‌خواستند؛ وابستگی نمی‌خواستند بلکه استقلال و روی پای خود ایستادن می‌خواستند. عقب افتادگی نمی‌خواستند و توسعه و پیشرفت می‌خواستند یعنی جامعه توسعه می‌خواست، آزادی و حاکمیت بر سرنوشت می‌خواست، استقلال با عدم وابستگی به بیگانه می‌خواست و اینها نخستین مطالبات مردم بود که رشد پیدا کرد و انقلاب اسلامی هم ادامه‌ی همان بود. البته انقلاب اسلامی در عین پای بندی به همه این موارد بر اسلام (و البته برداشتی از اسلام که سازگار با این حرکت تاریخی بود) نیز تاکید داشت.
وی با انتقاد از کسانی که مردم یکبار آنها را با انقلاب خود پس زده‌اند و حالا آمده‌اند و صحبت از عبور از انقلاب می‌کنند، پرسید: کدام فرد ایرانی است که دوباره حاضر باشد برگردد به دورانی که از آن گذر کرده است؟ دوران وابستگی به بیگانه، دوران حقارت، دورانی که انسان ارزشی به آن معنا نداشت.
خاتمی با تاکید بر اینکه جریان اصلاحات جریانی است که از جمهوری اسلامی دفاع می‌کند گفت: جمهوری یعنی حاکمیت مردم بر سرنوشت خود و تامین خیر عمومی که برجسته ترین خیر عمومی، عدالت است. جمهوری یعنی اینکه مردم ارباب کشور باشند و در تولید پیشرفته باشیم و در توزیع عادلانه رفتار کنیم و فاصله‌ی طبقات کم شود و از بین برود. اینها جمهوری است. ما این جمهوری را به این صورت قبول داریم. اسلامی هم که قبول داریم اسلامی است که با اینها سازگار است، نه تنها سازگار است بلکه مؤید اینهاست. ممکن است شما برداشتی هم از اسلام داشته باشید که هیچ ربطی با حق و حقوق مردم و آزادی‌های مردم نداشته باشد. اما آن اسلام اسلام انقلاب و اسلامی که مردم به آن دلبسته بودند، نیست. اسلامی که ما داشتیم، اسلامی است که ملت را قبول دارد. شما در تعبیرات امام و بزرگان انقلاب ببینید چقدر کلمه‌ی ملت آمده، در خود قانون اساسی ما چقدر کلمه‌ی ملت آمده است؟ ملت یعنی تمام افرادی که در یک سرزمین زندگی می‌کنند، خاطره و سزنوشت مشترک دارند، مسلمان و مسیحی و ارمنی و زرتشتی و غیرمسلمان هستند؛ همه‌ی اینها با هم ملت هستند.
وی با تاکید بر ضرورت استنباط نو از اسلام توسط انسان‌های متفکر و روشن گفت: در عرصه‌ی اجتماعی، اسلامی می‌خواهیم که با آزادی، استقلال، پیشرفت و عدالت سازگار است و بلکه مؤید آن است که ممکن است اختلاف نظرهایی هم در این زمینه وجود داشته باشد.
خاتمی با بیان اینکه انقلاب، ساده بوجود نیامد و دشمنان بزرگی داشت اظهار کرد: سردمداران آمریکا که عقل و تدبیر و فهم درست از دنیا ندارند، امروز خیلی صریح دشمنی خودشان را اعلام می‌کنند. ما باید در مقابل اینها بیدار باشیم. صحبت دفاع از یک حقیقت و حیثیت است و خون‌هایی است که در پای آن ریخته شده است.
وی افزود: اصلاح‌طلبان اولین کسانی هستند که از تمامیت ارضی این سرزمین، از استقلال این سرزمین، از پیشرفت و از عدم دخالت بیگانه دفاع می‌کنند و به آن پایبند هستند. این پایبندی به معنی ندیدن مشکلات در این مملکت نیست بلکه می‌دانیم که مشکل ساختاری، سیاسی، اقتصادی، امنیتی و بینشی داریم.
خاتمی، وجود فساد در بخش‌های مختلف را غیرقابل قبول دانست و خطاب به اصلاح طلبان گقت: اصلاحات باید بر نفی فقر و نفی فساد در جامعه تاکید و پایمردی کند. برای نفی فقر باید از تولید و سرمایه گذاری و سیاست خارجی رونق‌دهنده به تولید دفاع کرد.
وی توضیح داد: وقتی سخن از تنش‌زدایی در سیاست خارجی مطرح شد به معنی کوتاه آمدن از اصول نبود بلکه ما در دنیایی هستیم که دیگران هم هستند و باید بتوانیم در عین حفظ اصول و مصلحت عمومی با دنیا تعامل کنیم.
خاتمی با تاکید بر اینکه آنچه اصلاحات به لحاظ شرایط تاریخی دارد، می‌تواند مملکت و هویت و فرهنگ و مردم را حفظ کند، اظهار کرد: هیچ کس نمی‌خواهد امنیت و ثبات کشور از دست برود و مملکت به دست تصادف‌ها و توطئه‌ها رها شود.
خاتمی با بیان اینکه روح اسلام، اصلاح‌طلبانه است، بیان کرد: هویت مردم ایران، اسلامی است و خیلی از این مردم نمی‌خواهند اسلام به عنوان مایه‌ی هویت جامعه از بین برود. جای آن قرار است چه بیاید؟ فرهنگ ما، تاریخ ما، ادب ما، عرفان ما همه‌ی اینها آمیخته با دین است منتهی باید دین را به گونه‌ای فهمید که بتواند جوابگوی مطالبات روز جامعه باشد.
وی یادآور شد: اگر خواست و مطالبات دانشجو، استاد، کارگر و کارمند نادیده گرفته شود، اینها به تدریج جمع می‌شود و کل جامعه یک «نه» بزرگ می‌شود در مقابل آنچه که وجود دارد. آن وقت زمینه‌ی نفوذ در این مملکت فراهم می‌شود و خیلی کسانی که ممکن است واقعاً سوءنیت هم نداشته باشند اما با انقلاب و اسلام خوب نیستند، فقط و فقط پلی شوند برای آمدن آن جریاناتی که هیچ کدام از اینها را قبول ندارد و فقط حاکمیت مطلق بر این مملکت و چپاول کردن منافع مادی و معنوی کشور مورد نظرش است.
خاتمی با اشاره به نقص‌های جریان اصلاح‌طلبی بر لزوم تدوین برنامه‌ی اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و راهبردی تاکید و اظهار کرد: نهادهای مدنی فقط در احزاب خلاصه نمی‌شوند و نهادهای صنفی و تخصصی به عنوان سلول‌های اصلی جامعه‌ی مدنی نقش مهمی دارند از جمله انجمن اسلامی جامعه پزشکی که اگرچه حزب نیست اما به مثابه یک حزب عمل می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه جامعه نیاز به گفت‌وگو دارد بیان کرد: تشکل‌ها و احزاب باید برای شکل‌گیری یک گفت‌وگوی ملی بسترسازی کنند تا دل‌ها بهم نزدیک شود و گفت‌وگو جای نفرت‌پراکنی از تریبون‌ها و دستگاه‌ها را بگیرد.
خاتمی با اشاره به برخی اشکالات ساختاری نظام بر ضرورت رسیدن به اجماع ملی برای اصلاح ساختار و در ذیل آن اصلاح سیاست‌ها تاکید کرد.
وی در بخشی از سخنانش، وضعیت به ارث رسیده به دولت آقای روحانی را میراثی تلخ و سخت توصیف کرد. خاتمی با بیان اینکه هیچگاه از حمایت خود از رییس‌جمهور پشیمان نیستیم، این حمایت را به منزله بی‌توجهی به مطالبات مردم یا انتقادهای صحیح ندانست و تاکید کرد: برای ما در درجه اول نظر مردم مهم است و ما باید نماینده‌ی مطالبات آنها باشیم و البته جامعه را نیز توجیه کنیم و اگر واقعاً تبلیغاتی می‌شود که مردم را نگران و ناامید کند، باید مردم را آگاه کنیم تا درجریان باشند در هر حال مشکلات را ببینیم و برایش راه حل داشته باشیم چه آن مشکل در دولت باشد، چه قوه‌ی قضائیه و چه مجلس.
خاتمی گفت: اگر کل نظام ما از صدر تا ذیل، انتقاد را بپذیرند و گوش باز برای شنیدن حرف‌های مردم داشته باشند، هیچ نگرانی‌ای نخواهد بود و وضعیت اقتصادی کشور بهتر می‌شود و توطئه‌های بیگانگان برای ضربه زدن به کشور با انسجام مردم و اعتماد متقابل مردم و حاکمیت به یکدیگر، خنثی می‌شود.