جوانان؛ صف‌شکنان انقلاب گل سرخ در گرجستان

۳۱ شهریور ۱۳۹۸

«شهرهای رو به ویرانی، فقر گسترده، رهبری ابدی و فساد حاکم بر همه شئونات زندگی، توصیف وضعیت گرجستان در سال ۲۰۰۳ میلادی بود. دوازده سال پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی و جنگ داخلی خشونت‌باری که پیامد آن بود، کشور دچار یک جوّ آخرالزمانی شده بود و حتی مرده‌های متحرک داشت».
این توصیف دهشتناک از وضعیت گرجستان شاید شبیه به وضعیتی باشد که اکنون بر ایران سال ۱۳۹۸ حاکم است. محیط زیستی که رو به تخریب است، مردمی که روز بروز فقیرتر می‌شوند، گرانی اقلام و کالاها، قدرت خریدی که روز بروز کاهش پیدا می‌کند، رهبری مستبدانه خامنه‌ای که خود را نه تنها پاسخگو نمی‌داند بلکه حتی در روایتی دروغین، ایران را که یکی از بزرگ‌ترین زندان‌های روزنامه‌نگاران است، کشوری معرفی می‌کند که در آن آزادی بیان وجود دارد. 
به گرجستان بازگردیم. بیش از هر چیزی فساد در گرجستان بیداد می‌کرد. نزدیک به ۲۶ سال بود که شواردنادزه بر گرجستان حکم می‌راند. او به زعم معترضان گرجستانی «تجسم همه پلیدی‌ها» بود. پس از اینکه در انتخابات سال ۲۰۰۳، حزب متبوع شواردنادزه، با تقلبی آشکار، احزاب رقیب را به کناری زد، مخالفان یک راهپیمایی گسترده را علیه او شکل دادند؛ در این مخالفت جوانان نقشی اصلی بازی کردند.
ولی شواردنادزه آنان را جدی نگرفت. او بعدها از این جدی‌نگرفتن ابراز پشیمانی کرد: «به ذهنم خطور نمی‌کرد که این جوانان پرچم به دست را، که چپ و راست می‌دویدند و روی دیوارهای شهر دیوارنویسی می‌کردند، جدی بگیرم. اشتباه کردم».
گروه‌های مخالف یک بلوک اعتراضی جدی علیه شواردنادزه شکل داده بودند و جوانان گرجستانی نیز در قالب جنبشی به نام «کمارا» فعال بودند؛ جنبشی که از جنبش آتپور در صربستان الگو گرفته بود. این جنبش طرح‌های زیادی را به اجرا گذاشت که بیشتر حول فعالیت‌های خیابانی می‌چرخید. از توزیع پوستر و برچسب و اعلامیه با یک شعار محوری: «دیگر بس است». گروه‌های دیگر نیز در این راه یاری‌گر بودند و یک شبکه تلویزیونی به نام «روستاوی»  نیز اساسا منعکس‌کننده فعالیت این نیروهای جوان گرجستانی بود.
کمارا در فعالیت‌های خود شوخی و طنز را نیز بسیار جدی می‌گرفت و به عنوان نمونه، صحنه‌هایی هم‌چون تشییع‌جنازه نمادین برنامه اقتصادی دولت را برپا می‌کرد. آن‌ها بر این باور بودند چنین برنامه‌های هجوآلودی به مردم عادی امکان مشارکت می‌دهد و از بی‌تفاوتی آنان می‌کاهد. 
حضور پررنگ جوانان در انقلاب کامیاب گل سرخ در گرجستان، یادآور خیزش دی‌ماه ۹۶ در ایران است که در آن نیز نقش جوانان ایرانی پررنگ بود. یکی از شهرهایی که علی‌رغم کوچک‌بودن خود، اسمی پرسروصدا در جریان اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ برای خود دست و پا کرد، شهر ایذه خوزستان بود. در همان دی‌ماه، «هدایت‌الله خادمی» - عضو مجلس شورای اسلامی از ایذه - درباره چرایی این مسئله گفته بود: «نمی‌توان مردمی را گرسنه نگه داشت. اگر می‌بینید که تجمعات و اعتراضات اخیر در ایذه تا حدودی پررنگ‌تر بوده، به این دلیل است که جوانان ایذه همه بیکار هستند. هر جا بیکاری بیشتر باشد، طبیعتا زمینه اعتراضات بیشتر است».

در خیزش دی‌ماه ۹۶ جوانان حضوری پررنگ داشتند
جدای از دیگر چهره‌ها، همچون «طیبه سیاووشی» - عضو مجلس شورای اسلامی - که «طبقه بیکار و افراد زیر بیست سال جامعه» را دارای نقش اصلی در جریان اعتراضات سراسری دی‌ماه ۹۶ دانست ، دیگر تحلیلگران و حتی منابع دولتی و حکومتی نیز به حضور گسترده جوانان در آن اعتراضات اشاره کردند. 
«غلامعلی دهقان»، فعال سیاسی و عضو شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه در تحلیلی خلاصه‌وار درباره این نکته و پیوند آن با اعتراضات گسترده دی‌ماه ۹۶ گفته بود: «آنچه در دی ماه ۹۶ گذشت نشان دهنده این بود که جامعه ما دچار یک شکاف نسلی شده است. بر اساس آمار مستندی که وزارت کشور ارائه داد بیش از ۷۰ درصد بازداشتی‌ها متولد ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰ بودند. ۷۰ درصد شرکت کننده‌ها بین سنین ۱۶ تا ۲۶ سال بودند. این امر یعنی اینکه نسل دیگری وارد صحنه شده‌اند».
آیا جوانان ایرانی، در سال‌های پیش‌رو و در جریان تغییرات ساختاری سیاسی در ایران، نقشی تعیین‌کننده بازی خواهند کرد؟