کاج تزیین شده برای جشن سال نو میلادی در خیابان های شهرهای مختلف تاجیکستان دیده می شود
تاجیکستان تنها کشور از میان سه کشور فارسی زبان است که تقویمش بر اساس گاهشماری میلادی است. در حالی که در ایران و افغانستان یعنی دو کشور دیگر فارسی زبان، نوروز به عنوان اولین روز از سال تازه جشن گرفته می شود در تاجیکستان اما اولین روز سال نو برابر با اولین روز ژانویه است. دانش آموزان و دانشجویان تاجیک نیز برخلاف هم سن و سالهای خود در ایران و افغانستان، در اولین روزهای زمستان به تعطیلاتی یک ماهه می روند.
تقویم تاجیکستان، همچون خط و الفبای رسمی این کشور یادگارهایی است به جا مانده از دورانی که این جمهوری عضوی از اتحاد جماهیر شوروی بود. سرزمین تاجیکها که اکنون بیش از هشت میلیون نفر جمعیت را در خود جای داده است، در سال ۱۸۶۶ و به تدریج به زیر سلطه تزارهای روس درآمد و بعدها به عنوان یک جمهوری در درون مرزهای شوروی شناخته شد. در طی آن سالها بسیاری از شاخصه های فرهنگی تاجیکستان کمرنگ شد و جای خود را به فرهنگ روس ها داد.
تاجیک ها بابا نوئل را بابا برفی می خوانند
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی برابر با سال ۱۳۷۰ هجری خورشیدی، تاجیکستان به استقلال دست یافت و تلاشهایی برای رونق دوباره آئین ها و مناسبت های کهن در این کشور جوان آغاز شد.
دولت تاجیکستان نیز در برخی از این مناسبت ها همچون برگزاری پررونق جشن نوروز پیش گام است اما در برخی از موارد همچون کنار گذاشته شدن الفبای روسی و جایگزینی آن با الفبای فارسی چندان رغبتی از خود نشان نمی دهد.
دقایقی پیش از آغاز سال ۲۰۱۴ ، امام‌علی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان در یک پیام تلویزیونی، سال نو را به مردم این کشور تبریک گفت و از سال گذشته به عنوان سال «توسعه بی‌سابقه کار‌های آبادانی، عمرانی و اقدام و ابتکارهای وطن‌دوستانه» یاد کرد.
یکی از بزرگترین پروژه های عمرانی تاجیکستان در سال گذشته راه اندازی نیروگاه برق سنگتوده ۲ بود که با سرمایه گذاری و همکاری ایران انجام گرفت.
رحمان همچنین در پیام سال نوی خود یکبار دیگر به تجلیل از نتایج انتخابات ریاست جمهوری اخیر تاجیکستان پرداخت و گفت «سال سپری شده در حیات سیاسی و اجتماعی کشورمان با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در خاطرمان است، این تدبیر مهم باز یک نمایش فرهنگ بالای سیاسی مردم تاجیکستان، رمز تحکیم ثبات و آرامی، وحدت ملی و تقویت احساس وطندوستی و خود‌شناسی مردم شد.»
در انتخابات اخیر ریاست جمهوری تاجیکستان که دو ماه پیش برگزار شد، امام علی رحمان که اکنون ۲۰ سال در راس قدرت است، مجددا به عنوان پیروز قاطع اعلام شد تا برای هفت سال آینده نیز همچنان رئیس دولت تاجیکستان یا به قول تاجیکها «سرور دولت» باقی بماند. انتخاباتی که در روند برگزاری و سلامت آن تردیدهای جدی مطرح شده است.
گرچه در تاجیکستان تقویم رسمی بر اساس گاهشمار میلادی محاسبه می شود و رادیو و تلویزیون ها از چند روز قبل با اجرای برنامه های پر رقص و آواز و سرگرم کننده به استقبال این روز می روند، اما آنچه به طور وسیع تری در میان مردم دیده می شود گرامی داشت جشن نوروز است.
بسیاری ها در تاجیکستان بر این اعتقاد هستند که جشن سال نوی میلادی با فرهنگ و تاریخ تاجیکها مناسبتی ندارد و ضرورتی برای گرامی داشت آن وجود ندارد. بر اساس برخی از گزارش ها چند سالی است که در خیابانهای تاجیکستان نیز کمتر سراغی از بابانوئل، یا آنگونه که تاجیکها آن را صدا می کنند “بابا برفی”، یافت می شود.
شهرداری شهر دوشنبه پایتخت این جمهوری نیز دیگر علاقه ای برای افراشتن درختهای بزرگ تزئین شده کاج از خود نشان نمی دهد.هر چند امسال نیز جشن باشکوهی در میادن شهر تدارک دیده شد و سیرک بزرگی برای سرگرمی کودکان و خانواده هایشان برپاست.
طلبشاه مقیم یکی از تهیه کنندگان شبکه تلویزیونی سفینه به کم رونق تر شدن برگزاری جشن های مرتبط با سال نوی میلادی اشاره می کند و می گوید: ضرورتی ندارد چیزی را ترویج کنیم که تعلقی به رسم و آئین ما ندارد. او در مصاحبه با بی بی سی می گوید که باید همه تلاش هایشان را برای هر چه بهتر برگزار کردن جشن نوروز متمرکز کنند.
برخی رسانه های تاجیک خبر داده اند که شبکه های تلویزیونی امسال موظف شده اند تا برنامه های عیدانه خود را با سبکی متفاوت تر و به دور از نمادهای هر ساله و در صدر آنها بابانوئل اجرا کنند.
امسال اما کمتر شدن رغبت گروهی از مردم به بزرگداشت جشن های سال نوی مسیحی و تغییر برنامه های تلویزونی تنها عوامل کم رونق تر شدن این جشن ها نسبت به گذشته نیست. دفتر رئیس جمهور تاجیکستان، امام علی رحمان و وزارت آموزش و پروش این کشور نیز دستورهایی را صادر کرده بودند تا مدارس، دانشگاهها و موسسات دولتی، همچون سالهای گذشته از این جشن ها تجلیل نکنند. اینگونه شد که کار و کسب بابا نوئل ها و درختهای کاج تزئین شده کم رونق تر شد.
در تاجیکستان سالها است که موضوع تغییر تقویم و جشن گرفتن سال نوی میلادی مورد بحث است. هنوز بسیاری مخالف برچیده شدن جشن های سال نوی میلادی هستند. یکی ازعمده ترین نگرانی ها و دلایل هواداران حفظ آئین های مربوط به سال نوی میلادی را باید در جدال میان هواداران لائیسیته و اسلامگرایی جستجو کرد. در سالهای گذشته همواره گرایش به اسلام در آسیای مرکزی رو به افزایش بوده است موضوعی که نگرانی دولتهای لائیک این منطقه را پدید آورده است.
برخی اسلامگرایان تاجیک بر روی وجهه «مسیحی» بودن جشن های سال نوی میلادی و اساس این تقویم که بر پایه رخدادی مذهبی شکل گرفته است تاکید می کنند و اینکه این فرهنگ در دوران شوروی به این منطقه مسلمان نشین تحمیل شده است. در همین حال رسانه های محلی از دعوت برخی روحانیون برای عدم برگزاری این جشن توسط مردم خبر داده اند.
سیف الله صفراف نایب رییس مرکز مطالعات استراتژیک تاجیکستان یکی از مخالفان لغو جشن های میلادی است که در گفتگو با «آسیای میانه آنلاین» از افراط گرایانی که عقاید دیگر را تحمل نمی کنند و سننی غیر از سنن خود را نمی پذیرند انتقاد کرده است.
با این حال حاج اکبر تورجان زاده از رهبران مذهبی معروف تاجیکستان ، منشا شایعات درباره لغو تعطیلات سال نوی میلادی را به دشمنان جنبش های اسلامی نسبت می دهد. او از توطئه ای علیه جنبش اسلامی خبر می دهد و می گوید : «آنها در تلاشند که چنین ظاهر سازی کنند که روحانیت از جشن گرفتن سال نوی میلادی ممانعت می کند، اما هیچکس پبرامون من چنین مساله ای را مطرح نکرده است. مسلمانان تقویم خود را دارند. سال جدید ما در روز دیگری آغاز می شود. اما این بدان معنا نیست که من مخالف جشن گرفتن مردم دیگر هستم.»
تاجیکها این روزها در تعطیلات سال نو هستند و رادیو و تلویزیون ها دائم ترانه های عاشقانه پخش می کنند و در خیابانها پیام های تبریکی که به زبان فارسی و خط سیرلیک نوشته اند دیده می شود. آنچه اما از موضع دولت تاجیکستان در خصوص تقویم میلادی می توان فهمید، باقی ماندن بر روی یک دو راهی است.