مژگان مدرس علوم
بحران غزه وارد سیزدهمین روز خود شد و تاکنون تلاش های برخی کشورهای عربی برای از سرگیری آتش بس به نتیجه نرسیده است. از سوی دیگر آمریکا علی رغم اینکه می‌گوید قصد دارد برای حل تنش بین حماس و تل‌آویو میانجیگری کند، اما از جنگ اسرائیل علیه غزه بعنوان یک جنگ دفاعی نام می برد.
سخنان اوباما در حالی ایراد می‌شود که تعداد شهدای غزه از مرز از ۳۳۰ نفر گذشته و تاکنون بیش از دو هزار و ۲۶۰ نفر زخمی شده‌اند که تعداد زیادی از کشته شدگان و زخمی ها کودکان هستند.
بر اساس آخرین خبرها خالد مشعل، از رهبران ارشد حماس برای مذاکرات غیرمستقیم آتش‌بس با اسرائیل به قاهره خواهد رفت.
همچنین، با افزایش حملات و خشونت ارتش اسرائیل علیه مردم بی گناه غزه، هزاران نفر در اعتراض به عملیات نظامی اسرائیل در نوار غزه، در لندن و پاریس تظاهرات کردند. تظاهرکنندگان خواهان آزادی و عدالت برای فلسطینیان و تحریم اسرائیل بودند.
در این باره با دکتر مهرداد خوانساری، دیپلمات پیشین، تحلیلگر مسائل بین المللى و دبیر کل سازمان موج سبز گفت و گویی داشتیم که در پى مى آید:
آقای خوانساری، مقامات اسرائیل ربودن و کشتن سه اسرائیلی را دلیل اصلی حمله به غزه عنوان می کنند آیا این دلیل برای آغاز یک جنگ کافی است یا دلایل غیرمستقیم دیگری هم در این موضوع دخیل بوده است؟
ریشه های اصلی این مسئله به مشکلاتی باز می گردد که حدود ۶۴ سال است که حل نشده باقی مانده است و اختلافات عمیقی بین اسرائیل و فلسطین وجود دارد. در بیست سال گذشته بویژه از زمانی که یاسر عرفات موجودیت اسرائیل را برسمیت شناخت و وارد مذاکرات مستقیم با مقامات اسرائیلی شد شاهد پیشرفت های عمده ای بودیم اما با توجه به اینکه اسرائیل در پیشبرد نکات اولیه توافق با جدیت گام برنداشت و با روی کار آمدن اولین دولت نتانیاهو در آخر دهه نود میلادی روند پیشرفت مذاکرات به کندی کشانده شد و باعث تقویت نیروهای مخالف عرفات در میان نیروهای فلسطینی بویژه کسانی که موجودیت اسرائیل را تحت هیچ شرایطی نمی خواستند بپذیرند شد و همین مسئله منجر به روی کار آمدن دولت حماس شد که به هیچ عنوان حاضر نیست موجودیت دولت اسرائیل را برسمیت بشناسد. تا زمانی هم که بر روی مواضع خود بماند دولت اسرائیل هرگز نمی تواند وارد مذاکره با حماس شود و از همین رو چنین درگیری هایی رخ می دهد؛ همانگونه که در سالهای گذشته شاهد اشغال غزه از سوی نیروهای اسرائیلی و خشونت و تلف شدن مردم بی گناهی که قربانی این نوع بازی های سیاسی هستند بودیم.
تشکیل دولت اتحاد ملی توسط الفتح و حماس که با واکنش بسیار منفی اسرائیل روبرو شد می تواند یکی از دلایل بروز این جنگ باشد؟
تصور نمی کنم این دلیل آغاز این درگیری باشد زیرا اسرائیلی ها آمادگی ندارند که پروسه صلح را پیش ببرند یا از اراضی اشغالی تازه ای بگذرند و آن را در اختیار فلسطینی ها قرار دهند و یا دست از سیاست های شهرک سازی بردارند. البته بدنبال تشویق راکت اندازی حماس هم نبودند اما وقتی حماس از روی ناچاری دست به چنین اقداماتی می زند اسرائیل هم عکس العمل شدید نشان می دهند. بعبارت دیگر، اسرائیلی ها دنبال جنگ نیستند همانگونه که دنبال صلح هم نبودند بلکه بدنبال این بودند که در حداکثر زمان حداقل گذشت را در مقابل فلسطینی ها از خود نشان دهند و سیاست های تفرقه بین الفتح و حماس را دنبال کنند، زیرا اسرائیل می گفت اگر روند صلح را پیش نمی بریم برای این است که نمی دانیم با چه گروهی باید وارد مذاکره شویم و حالا که معضل حل شده می گویند ما نمی توانیم با یک بخشی از کل وارد مذاکره شویم و پروسه صلح را پیش ببریم در حالیکه اساسا موجودیت ما را نمی پذیرند.
اگر کمی به عقب برگردیم در سال ۲۰۱۰ هم شاهد جنگ اسرائیل علیه غزه بودیم که با وساطت مصر با اجرای آتش بس جنگ پایان گرفت اما طرح آتش بس مصر در چند روز گذشته به نتیجه نرسید و مورد قبول طرفین درگیر قرار نگرفت، علت آن چیست؟
البته اسرائیلی ها قبول کردند و حماس بود که طرح آتش بس را نپذیرفت. علت آن ساده است زیرا در سال ۲۰۱۲ آقای مرسی از سازمان اخوان المسلمین می آمد و نفوذ زیاد و رابطه نزدیکی با حماس داشت تا جاییکه حماس مرکزیت خود را بخصوص بعد از انتخابات سوریه به قاهره منتقل کرد اما در شرایط کنونی آن رابطه حماس و مصر دیگر وجود ندارد؛ علاوه بر آن مرزهای بین مصر و غزه که در زمان مبارک بسته بود و در زمان آقای مرسی دولت مصر باز کرد اما در یکسال گذشته مجددا بسته شد. بعبارت دیگر تحریم اقتصادی که به حماس اعمال می شد همچنان پابرجاست لذا حماس برای اینکه تن به شرایط مصر بدهد انتظاراتی جداگانه از دولت مصر دارد که تا الان محقق نشده است.
روز پنج شنبه ارتش اسرائیل عملیات زمینی در نوار غزه آغاز کرد، گستردگی جنگ و عملیات زمینی چه پیامدهایی در بر خواهد داشت؟
این عملیات زمینی که برای از بین بردن تونل های که از سوی حماس برای ورود به مناطق اسرائیلی شروع شد و خطر آن این است که گستردگی و ابعاد این عملیات به ابعاد سال ۲۰۰۸ برسد که عواقب آن برای مردم بی گناه غزه که در این وسط تبدیل به یک فوتبال سیاسی شده اند خواهد رسید. البته نمی توان گفت که دولت حماس به سرنوشت آنها بی اعتناست اما به هر حال دولت حماس ریسک های بزرگی را دارد با جان و مال آنها انجام می دهد. تمام امید این است که با وساطت مصر و دیگر کشورهای عربی که پشت پرده در صحنه دخالت دارند این عملیات زمینی گسترده تر نشود و آتش بسی برقرار شود.
چند روز پیش رییس‌جمهور آمریکا با حمایت از اسرائیل که حق دفاع دارد تنها از اسرائیل خواسته تا به شیوه‌ای عمل کند که مرگ و میر غیرنظامیان در غزه را به حداقل برساند. این در حالی است که اوباما فلسطینیان را برای تشکیل دولت واحد ترغیب می کرد. چرا در شرایط کنونی به دفاع از اقدامات اسرائیل علیه فلسطینی ها می کند؟
رابطه ای که آمریکا با اسرائیل دارد بخصوص نفوذی که دولت اسرائیل در درون آمریکا و کنگره این کشور دارد باعث شده که در این شرایط بیشتر شعار دهند تا عمل کنند. البته نباید این را هم از نظر دور داشت که دولت حماس هیچگاه مورد تایید دولت آمریکا نبوده و حماس را یک گروه تروریستی وابسته به عوامل مثلا ایرانی( البته قبل از مذاکرات هسته ای در زمان روحانی) می دانند که در منطقه در پیشبرد منافع اسلام تندرو و بنیادگرا فعالیت می کنند و به همین جهت تنها واکنشی که از خود نشان داده اند در حد حرف کلی بوده که شهروندان غیرنظامی آسیب نبینند که این حرف هم عملا تاثیری در عملکرد اسرائیل نمی گذارد.
اما در دولت دوم اوباما، آمریکا تلاش زیادی برای پیشرفت مذاکرات صلح کرد و بر اسرائیل هم فشارهایی را آورد..
درست است، بخصوص بعد از اینکه آقای کری بعنوان وزیر خارجه منصوب شد بدنبال این بود که روند صلح را دوباره راه بیاندازد و فشارهایی زیادی به اسرائیل هم آورد تا مذاکره با دولت محمود عباس را به تعویق نیاندازد و با اقدامات تحریک آمیز شهرک سازی در اورشلیم و بیت المقدس بهانه ای بدست ندهد تا عملا فلسطینی ها نتوانند در مذاکرات شرکت کنند؛ از همین رو آمریکا زمان بندی های را گذاشت و دولت اسرائیل را ناچار کرد در این راستا قدم بردارد. فلسطینی ها هم در مسیر مذاکرات صلح قدم هایی برداشتند اما نه اسرائیل و نه آمریکا با مواضع حماس موافق نبوده و نیستند. آقای کری امیدوار بود که بر اثر نفوذ محمود عباس و یا برگزاری یک انتخابات دیگر در غزه که منتج به روی کار آمدن الفتح در آنجا شود سیاست یکپارچه ای از سوی فلسطینی های مطرح شود تا زمینه ایجاد فرمول دو دولت را امکان پذیر کند. با این وجود اگر بخش عمده مذاکره کننده آمادگی این را ندارد که موجودیت طرف مقابل را برسمیت بشناسد طبیعی است که هیچ اقدام دیپلماتیکی صورت نخواهد گرفت. به نوعی هم معاهده ای که بین الفتح و حماس به ابتکار آقای کری در دولت اوباما صورت گرفت مختل کرد.
با توجه به اینکه طرح آتش بس مصر و نشست های شورای امنیت سازمان ملل متحد هم درباره بحران غزه تاکنون به نتیجه ای نرسیده است به نظر شما چگونه می توان به این بحران خاتمه داد؟
راه حل پایان این مخاصمه را در شورای امنیت نمی بینم زیرا این شورا در شرایط فعلی با توجه به خطر وتوی آمریکا از قطعنامه ای که بخواهد اسرائیل را وادار به عدم نشان دادن عکس العمل کند اساسا امکان پذیر نیست. اما وساطت مصر و یا فشارهای پشت پرده برخی از کشورهای عربی بویژه عربستان سعودی و عمان که در این دیپلماتی پشت پرده دارای تجربه و سابقه هستند و یا حتی کشورهایی مانند قطر و امارات که بخش عمده ای از بودجه های حماس در این سنوات را تامین کرده اند به نوعی می توانند یک آتش بسی که باعث آبروریزی حماس هم نباشد برقرار کنند. این را هم باید توجه داشت که اسرائیل تا زمانیکه اطمینان پیدا نکند که حملات موشکی حماس پایان پیدا کرده از میزان خشونت خود دست بر نخواهد داشت. در هر حال مردم فلسطین در این زمان باید عقلانیت بکار ببرند و خودشان را طعمه شرایطی قرار ندهند که در نهایت امکانات را بر روی آنها بسته شود و دست اسرائیل را به نوعی برای افزایش حملات باز کند.
نوشته اسرائیلی‌ها آمادگی پیشبرد صلح را ندارند اولین بار در راه دیگر پدیدار شد.