نوروز در ترکیه

۱ فروردین ۱۳۹۴

توانا - ساکنان ترکیه مانند بسیاری از ساکنان ِ بسیاری از کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی، نوروز را بر پا می‌دارند با این‌که مدت‌هایی طولانی است که دیگر این عید در زندگی‌هایشان تاثیر چندانی ندارد. نوروز در این کشور تعطیل رسمی نیست؛ البته باید گفت چند سال اولی که از تاسیس جمهوری ترکیه می‌گذشت تعطیل رسمی بود.

«موسی آنتر» نویسنده‌ی کرد بر این نظر است که پیش از این نوروز در میان کردها در ۳۱ آگوست برگزار می‌شده است اما پس از اسلام و پذیرش تقویم اسلامی بود که این جشن به فروردین منتقل شد. کردهای ترکیه سال‌ها برای به رسمیت‌ شناخته‌شدن نوروز در این کشور مبارزه کردند؛ با این حال در بیش‌تر نقاط ترکیه هنوز با برگزاری مراسم نوروز مخالفت می‌شود و پلیس در برخی از شهرهای ترکیه در این روز با کردها درگیر می‌شود. هرچند ترکیه در مراسم «نوروز جهانی» شرکت می‌کند اما در داخل کشور این عید را تا مدت‌های طولانی  به رسمیت نمی‌شناخت و برگزارکنندگان را سرکوب می‌کرد. پس از قیام کردها در دهه‌ی ۱۹۷۰، نوروز به ابزاری برای اعتراض و هم‌چنین برای بیان سیاسی هویت کردها درآمد هویتی که هم‌واره خود را تحت ستم می‌دانسته است. «محمود همسچی» بر این نظر است که نوروز، روزی برای نمایش «هستی» کردها است. در جشن نوروز ۱۹۹۱ و هم‌چنین ۱۹۹۲ ده‌ها شرکت‌کننده در جشن نوروزی کشته و زخمی شدند و این‌چنین شد. مقامات حکومتی ترکیه نوروز را به شکل متفاوتی از آنچه کردها به کار می‌برند تلفظ کردند و در مقابل کردی «نوروز» (Newroz)، از کلمه‌ی ترکی «نِوروز» (Nevruz) استفاده کردند.

«یوجل دمیرر» استاد دانش‌گاهی که در مورد «نوروز» کتابی نیز نوشته است در این‌باره معتقد است که دولت ترکیه با این کار دو هدف را تعقیب می‌کند: «برخورد با قیام کردها و برقراری روابط به‌تر با کشورهای ترک‌نشین آسیای مرکزی که در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی مشتقل شده بودند.» البته باید این را افزود که در چند سال اخیر دولت ترکیه برای نوروز اهمیت بیش‌تری قائل شده تا جایی که آموزش و پرورش ترکیه در اواسط ژانویه ۲۰۰۵ طی بخش‌نامه‌ای به مراکز آموزشی ترکیه خواستار این شد که آئین نوروز به عنوان عید رسمی پذیرفته شود. در اساس‌نامه‌ی جدید آموزش و پرورش ترکیه، نوروز به عنوان عید ملی پذیرفته شده و به مراکز آموزشی ابلاغ شده است که از این به بعد روز ۲۱ مارس (اول فروردین) آئین‌های فرهنگی و هنری برای بزرگ‌داشت این عید برگزار شود. در مجموع نوروز در ترکیه مخصوص نواحی شرقی آن کشور است و در واقع از اعیاد کردها به حساب می‌آید. در شهرهای جنوب شرقی ترکیه هم‌چون اورفا، ماراش، مرسین و دیاربکر، و هم‌چنین شهر کردنشین وان نیز نوروز برگزار می‌شود. از مشخصه‌های نوروز در این مناطق ترکیه نواختن سورنا و دهل و افروختن آتش است که عموما در میدان‌های بزرگ شهر برگزار می‌شود و جمعیت بسیاری از مردم از زن و مرد در حالی که کمرهای یک‌دیگر را گرفته‌اند به صورت دست‌جمعی و در برخی موارد به دور آتش رقص و شادی می‌کنند.

نوروز در مناطق کردنشین کشور ترکیه بیان‌گر فرهنگ فولکلور کردها است. پختن شیرینی‌های خانگی و غذاهای خاص نوروز از دیگر سنت‌های نوروز در ترکیه است.روشن‌کردن آتش‌های بزرگ و پریدن از روی آن بخش مهمی از این جشن است. بزرگ‌ترین جشن نوروز در ترکیه، در شهر دیاربکر برگزار می‌شود. باید گفت در همان زمان که دولت ترکیه مقابل برگزاری مراسم نوروز توسط کردها می‌ایستاد ترک‌های ترکیه و کردها با مودت و دوستی با یک‌دیگر زندگی می‌کردند و به آئین‌های یک‌دیگر احترام می‌گذاشتند.