سلفی حتی به قیمت مرگ
توانا- «آنا اورسو»ی رومانیایی شاید هیچگاه فکرش را هم نمی‌کرد که یک عکس سِلفی ساده به قیمت جان او تمام شود. اما از بد روزگار وقتی آنای هجده ساله به بالای واگن متروی خود رفت تا از آنجا یک سلفی از خود بگیرد، به خاطر پایین بودن سیم‌های فشار قوی برق مترو و برخورد مونوپادش (تک پایه دستی برای گرفتن عکس سلفی) با آن سیم‌ها دچار برق گرفتگی می‌شود و به رغم تلاش پزشکان جان خود را از دست می‌دهد. البته جنون سلفی‌گرفتن تنها محدود به رومانی نمی‌شود و البته که همه نیز جان خود را بابت سلفی از دست نمی‌دهند! عکس «سلفی» که در ترجمه فارسی به عکس «خودگرفت» یا «خودنگار» نیز مشهور است، از شیوه‌های عکس‌برداری است که چندسالی‌ست تب آن پیر و جوان را فرا گرفته است. این شیوه عکس‌برداری تا جایی همه‌گیر شده است که حتی کالجی در لندن شیوه سلفی‌گرفتن ایده‌آل را به دانشجویانش آموزش می‌دهد.
سلفی‌گرفتن در بین ایرانیان نیز بسیار رواج دارد و وجود شبکه‌های اجتماعی چون فیس‌بوک و اینستاگرام نیز به رواج این مساله کمک کرده است. چون می‌توان عکس سلفی را که با گوشی همراه شخصی ثبت می‌شود به راحتی در معرض دید دوستان خود در شبکه‌های اجتماعی قرار داد. اما به راستی سلفی چیست و چگونه ظهور کرد؟
سلفی چیست و چگونه ظهور کرد؟
به گزارش "CNN"، "سلفی" نخستین‌بار در ۱۳ سپتامبر ۲۰۰۲ در چت یک مرد استرالیایی به کار رفت که در چرایی کیفیت پایین عکس خود به مستی خود اشاره کرد و اینکه تمرکز نداشته است و سر آخر نیز گفت: «این یک سلفی بود.» اما با این حال استفاده از این واژه رواج زیادی نداشت تا اینکه در سال‌های ۲۰۱۲ و خصوصاً ۲۰۱۳ استفاده از این واژه بسیار فراگیر شد تا جایی که واژه‌نامه آکسفورد این واژه را به عنوان واژه سال ۲۰۱۳ انتخاب کرد. این واژه‌نامه معتبر جهانی در تعریف سلفی آن را چنین تعریف می‌کند: «عکسی که یک شخص از خود گرفته است و به طور معمول با گوشی‌های هوشمند یا وب‌کم گرفته می‌شود و در یکی از شبکه‌های اجتماعی بارگذاری و آپلود می‌شود.» نکته جالب در تعریف آکسفورد از واژه سلفی، پیوستگی معنایی این نوع عکس گرفتن با بارگذاری آن تصویر در شبکه‌های اجتماعی است. انگار که گسترش واژه سلفی با گسترش شبکه‌های اجتماعی در رابطه‌ای مستقیم بوده است! اما با اینکه کاربرد واژه سلفی مربوط به همین دهه قبل است، کسانی بوده‌اند که حتی در قرن قبل، از خود عکس سلفی گرفته باشند، البته بی‌آنکه چیزی از واژه سلفی شنیده باشند! این «رابرت کورلنیوس» عکاس بود که در سال ۱۸۳۹ از خود یک عکس سلفی گرفت که با توجه به محدودیت تکنولوژیک در آن زمان، این سلفی‌گرفتن بین ۳ تا ۱۵ دقیقه طول کشید.
سلفی؛ ارضای حس جاودانگی
«حسن غفاری»، عکاس اجتماعی و مردم‌نگار، درباره رواج بالای سلفی، آن را با ارضای حس جاودانگی پیوند می‌دهد و در توضیح بیش‌تر می‌گوید: «در تمامی ادوار میل به جاودانگی از اصلی‌ترین خصایص بشری بوده است. انسان به صورت ذاتی میل دارد که اثری از خود به جا بگذارد و عکاسی این امکان را فراهم می‌کند که انسان لحظه و دمی از زندگی‌اش را در قابی ثبت و ضبط کند و به نوعی جاودانه سازد. عکس سلفی در این بین، بیش‌تر این حس بشری را ارضا می‌کند، به همین دلیل تمایل افراد برای گرفتن عکس سلفی زیاد است. از سوی دیگر انسان موجودی اثرپذیر و تقلیدکننده است و پیروی از مد در این مسئله هم دیده می‌شود و به نوعی می‌توان این موج فزاینده عکس سلفی را ناشی از جوی دانست که به واسطه مد شدن بوجود آمده است.» او درباره مزایا و معایب سلفی‌گرفتن بر این باور است که این نوع عکاسی از این منظر که می‌تواند اطلاعات زیادی در حوزه اجتماعی و شهروندخبرنگاری همراه خود داشته باشد، خیلی خوب است اما در عین حال موجب بروز برخی ناهنجاری‌ها نیز شده است که او به عنوان مثال می‌گوید: «مثلا در یک حادثه افراد به جای کمک کردن به حادثه‌دیدگان، اقدام به گرفتن عکس سلفی از خودشان در آن موقعیت می‌کنند که اصلا رفتار شایسته‌‌ای نیست.»
سلفی‌های خبرساز
اما همان‌طور که در ابتدای این گزارش آورده شد، سلفی تا به حال قربانی نیز گرفته است. جدای از اتفاق غمباری که برای آنا اورسو در رومانی رخ داد، سال قبل نیز یک زوج لهستانی قربانی هیجان سلفی‌گری خود شدند. این زن و مرد ۳۱ ساله که بدون توجه به هشدارهای امنیتی و برای زیباترشدن سلفی خود به لبه یک پرتگاه در کشور پرتغال رفته بودند، قربانی بی‌احتیاطی خود شدند و در برابر چشمان دختر و پسر پنج و شش ساله خود به پایین پرتگاه سقوط کردند و در جا جان خود را از دست دادند. اما جدای از قربانیان جانی سلفی، سلفی‌های سیاسی نیز حسابی خبرساز بوده‌اند. یکی از خبرسازترین سلفی‌ها، سلفی‌ای بود که خانم «هله تورنینگ»، نخست وزیر دانمارک، در مراسم یادبود نلسون ماندلا از خود، «باراک اوباما» و «دیوید کامرون» انداخت و با توجه به حضور بی‌اعتنا و حاکی از دلخوری «میشل اوباما»، همسر باراک اوباما، در این تصویر، این سلفی بسیار خبرساز شد. سلفی دیگری که سر و صدای زیادی برپا کرد، سلفی «نادین خماش» مجری شبکه «العربیه» با «محمودعباس»، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین، بود. این سلفی از آن رو جنجالی شد که محمود عباس دست خود را به دور کمر نادین خماش حلقه زد، در حالیکه همسر نادین خماش نیز در کنار محمود عباس ایستاده بود. جدای از این سلفی‌های سیاسی، «جاناتان کلر» آمریکایی نیز از آن سلفی‌گیرهای خبرساز بوده است. او در طی شانزده سال از خود هر روز عکس سلفی گرفته است. او این را یک پروژه شخضی می‌داند که از ۲۲ سالگی شروع شده است و تا اکنون یعنی در ۳۹ سالگی تداوم داشته است. او به گفته خود از این همه عکس سلفی خود در کنار هم یک ویدئو ساخته است تا بتواند روند تغییرات ظاهری و رشد خود را ثبت کند. او قصد دارد این پروژه را تا زمان مرگ ادامه دهد.
آیا رواج سلفی‌گیری یک نابهنجاری‌ست؟
شاید هرکدام از ما که از خود سلفی می‌گیریم آن را کاری جذاب و معمولی بدانیم و فکر نکنیم که این می‌تواند ناشی از یک علت جامعه‌شناختی یا روان‌شناختی باشد. دکتر «امیرحسین جلالی» اگرچه سلفی‌گرفتن را اختلال روانی نمی‌پندارد اما در کل رواج گسترده آن را نیز طبیعی نمی‌پندارد. این استاد علوم رفتاری و سلامت روان، گسترده‌شدن سلفی‌گیری در جامعه‌ای مثل ایران را ناشی از «انسداد و بسته بودن فضای اجتماعی» می‌داند و در توضیح بیش‌تر می‌گوید: «انسداد و بسته بودن فضای اجتماعی در گسترش چنین رفتارهایی تاثیر بسیاری دارد. وقتی افراد امکان ابراز وجود نداشته باشند به صورت بیمارگونه این احساس اختناق را در رفتارهایی ناهنجار بروز می‌دهند. پس یکی از راه‌هایی که می‌توان به‌وسیله آن از میزان این رفتارها کاست تلاش در جهت بازکردن فضای جامعه برای بروز توانایی‌های افراد است. افرادی که فضای مناسبی برای ارائه خود داشته باشند، از نظر روحی و روانی نیز در وضعیت مناسبی قرار میگیرند.» بنا به باور دکتر جلالی اگر در سنین پایین جاه‌طلبی و توانایی های فرد دیده نشود، فرد به سمت خودنمایی کشیده می‌شود و این خودنمایی‌ها گاهی صورت سطحی و ظاهری به خود میگیرند که سلفی‌گرفتن از این دست خودنمایی‌هاست.
شما درباره این حرف‌ها چه فکر می‌کنید؟ آیا شما نیز وقتی همراه با یک دوست خود در یک روز تعطیل و در یک پیک‌نیک عکسی سلفی می‌اندازید، قصد خودنمایی و دیده‌شدن دارید؟! آیا شما هم سلفی را یک عمل نابهنجار می‌دانید؟
