شاید در تاریخ به صورت مستند آنچه امروز در مداحی، سینه زنی و روضه خوانی داریم را نداشته باشیم. ما گاهی برای یک تمثیل می خواهیم ریشه تاریخی درست کنیم و نیازی هم به این امر نیست چرا که شعر برای بیان و انتقال مفاهیم دینی، تربیت و استفاده از احساس یک امری ضروری و غیرقابل انکار است. بخشی از وجود انسان در همه عرصه ها احساسات اوست و نیاز به تغذیه دارد، همانطور که عقل او نیاز به تغذیه مناسب خودش دارد لذا شعر و مدح به عنوان یک ابزار، امری غیرقابل انکار هستند و در سابقه دینی ما به خصوص راجع به حادثه عاشورا و سایر ائمه مورد توجه، تشویق و تمجید بوده است. بزرگان و عالمان شیعه مثل سیدرضی، سیدمرتضی، فیض کاشانی و نراقی دیوان شعر دارند، مشخص می شود که به شعر به عنوان یک ابزار برای تربیت و انتقال مفاهیم دینی و تربیتی نگاه می کنند. اینکه ما شعر را با آواز یا به صورت دکلمه بخوانیم، مدل های اجرای آن است ولی به طور کلی شعر یک ابزار انسانی برای تاثیرگذاری است.
نکته دوم اینکه در حادثه و عزاداری عاشورا آنچه که به نظر من باید همیشه برای منبری، مداح و سینه زن محور و کانون باشد، عناصر اولیه دین است، هر جا این عناصر نقطه کانونی نباشد، آفت است. به عنوان مثال بسیاری از منبرها به دلیل استفاده از حرف های سست و غیر مستند سرشار از آفت هستند؛ یعنی همانقدر که روضه خوانی و مداحی می تواند آفت داشته باشد، منبر هم می تواند آفت داشته باشد. نکته مهم و قابل توجه این است که ما برای حادثه عاشورا و قیام امام حسین(ع) باید اهدافی کلان ببینیم و آن، اهداف کلان دین است. قرآن وقتی پیامبران را معرفی می کند، هدفشان را "لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ” یا به عبارتی دیگر تحقق عدالت بیان می کند، پیامبر هدف بعثت خود را "إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ”، معرفی می کند، امام زمان برای "یملأ الارض قسط او عدلاً” ظهور می کنند، امام حسین(ع) نیز در صحرای کربلا می فرمایند خواهان برپایی عدل و داد هستند. بنابراین تحقق عدالت نقطه کانونی است، حال اگر مدح بگوییم، شعر بخوانیم، سینه زنی کنیم و منبر برویم و وعظ بگوییم و یا فیلم بسازیم، اما نقطه کانونی و هدف اصلی آنها اهداف کلان دین نباشد، آفت است و به آن اشکال وارد است.
به نظرم باید نقطه عزیمتمان در بحث عاشورا و در بحث امام حسین(ع)، اهداف کلان دینی باشد که عاشورا به خاطر آن اتفاق افتاده، امام حسین(ع) در کلمات مختلف هدف از حرکت خود را بیان کردند و رفتارشان هم از اهداف کلان دین خارج نشده است، ایشان می فرمایند "من حرکت کردم تا بندگان مظلوم به امنیت برسند” یا در زیارت اربعین آمده است حرکت امام حسین(ع) به این دلیل بود که انسان ها از جهالت خارج شوند و به عقلانیت برسند. نکته مهم اینکه امام حسین(ع) و اصحابشان در تمام مسیر از مرز اخلاق تعدی نکردند. امروز این مسایل باید در میان مردم محقق شود، خروجی آنچه مداحی یا منبری ترویج می کند نباید چیزی به جز این اصل مهم یعنی پیام و ترویج عدالت، اخلاق و معارف دینی باشد.
اگر ما مجالس فراوان روضه خوانی، سینه زنی و منبر داریم و اخلاق در جامعه ترویج نمی شود، به تعبیر دیگر اگر روضه خوان، منبری و سینه زن همان تخلف کننده و خلف وعده کننده قبلی باشند، مشخص می شود که در اقداماتمان مشکلی وجود دارد. شعر، منبر و فیلم ابزاری است برای تحقق اهداف کلان دین، به میزانی که در شعاع آن اهداف باشد، مطلوب است و در غیر این صورت مشخص می شود که ابزار هدف اصلی قرار نگرفته است. وقتی مدح و منبر ابزار هدف اصلی نشد، ابزار هدف دیگر از جمله قدرت و سیاست یا پول و ثروت و یا شهرت قرار می گیرد.
نکته سوم اینکه در قضایای دینی و همچنین ترویج فرهنگ عدالت و اخلاق، آنچه گاهی مورد غفلت قرار می گیرد، در نظر گرفتن سطوح و لایه های انسانی است، یک جامعه از نظر سنی و سطح تحصیلات، افراد مختلفی دارد، در واقع در جامعه لایه ها متفاوت هستند، همه هیات ها، شعرا و منبری ها باید این لایه ها را در نظر بگیرند، به نظرم کسانی که در فکر برنامه های مذهبی و هیاتی هستند، گاهی این مهم را از یاد می برند و در حقیقت لایه بندی در مجالس ما رعایت نمی شود در صورتی که با رعایت این اصل مهم می توانیم تنوعی ایجاد کنیم؛ البته همه اینها باید در راستای هدف کلان قرار گیرد.
منبع: تابناک
زبان
Persian (فارسی)
پاراگراف اول: حجت الاسلام دکتر مهدی مهریزی- نکته ای را باید به عنوان یک قاعده در نظر بگیریم و آن اینکه شعر و مدح با استفاده از احساس برای بیان مطالب، مفاهیم، ترویج فرهنگ و تربیت اجتماعی یک ابزار است و قدمت بسیاری دارد و فقط مختص ما مسلمانان نیست بلکه در همه فرهنگ ها وجود دارد.
ساختار نمایشی: افقی ویژه - به همراه رسانهتصویر: دسته بندی: یاداشت میهماننام نویسنده: * حجت الاسلام دکتر مهدی مهریزی