Photo AFP
نویسنده: اسلاوی ژیژک
مترجم: امیررضا گلابی
منبع: گاردین
زندگی روزانه ما آمیزه ای است از کارهای کسل کننده و یکنواخت و غافل گیری های ناخوشایند؛ هرچند، گه گاه، اتفاقی غیرمنتظره رخ می دهد که باعث می شود زندگی ارزش زیستن داشته باشد. چیزی از این دست، هفته گذشته در مراسم بزرگداشت نلسون ماندلارخ داد.
ده ها هزار نفر به سخنان رهبران جهان گوش فرا سپرده بودند و ناگهان… آن اتفاق رخ داد، یا بهتر است بگوییم مدت زمانی پیش از آنکه ما متوجه شویم در جریان بود: در کنار شخصیت های برجسته جهانی از جمله باراک اوباما مرد سیاه گرد و قلنبه ای در لباسی رسمی ایستاده بود، مترجم ناشنوایان، که مراسم را به زبان اشاره ترجمه می کرد. کسانی که با زبان اشاره آشنا بودند اندک اندک متوجه شدند که چیز غریبی در جریان است: طرف تقلبی بود؛ او اشاره ها را از خودش درمی آورد؛ دست هایش را به این ور و آن ور تکان می داد، اما هیچ معنایی در کار نبود.
روز بعد، تحقیقی رسمی فاش کرد که آن مرد، تامسانکا جانتجیه، ۳۴ساله، یک مترجم واجد شرایط بوده که کنگره ملی آفریقا از شرکت مترجمان آفریقای جنوبی استخدام کرده. جانتجیه در مصاحبه ای با روزنامه استار از ژوهانسبورگ، رفتارش را تحت عنوان حمله ناگهانی شیزوفرنی توجیه کرد، چیزی که به علت آن دارو هم مصرف می کند: او صداهایی می شنید و گرفتار توهم شده بود: «کاری از دستم بر نمی آمد. تنها در شرایطی بسیار خطرناک گیر افتاده بودم. سعی کردم خودم را کنترل کنم تا دنیا نفهمد چه اتفاقی دارد می افتد. خیلی متاسفم. این وضعیتی بود که گرفتارش شده بودم». با این حال، جانتجیه مصرانه تاکید کرد که از کارش راضی است: «کاملا! کاملا! کاری که می کردم… فکر کنم قهرمان زبان اشاره بودم.»
فردایش داستان پیچ و تاب غافلگیرکننده دیگری برداشت. رسانه ها گزارش کردند که جانتجیه از اواسط دهه ۹۰ حداقل پنج باری دستگیر شده، اما ظاهرا از مجازات زندان قسر در رفته چون از نظر عقلی صلاحیت محاکمه شدن را نداشته. به تجاوز، دستبرد، دزدی از خانه ها و تخریب املاک دیگران متهم شده و آخرین مواجهه اش با قانون در سال ۲۰۰۳ رخ داده که اتهام او قتل، تلاش برای قتل و آدم ربایی بوده.
واکنش به این داستان عجیب، معجونی بود از تفریح و سرگرمی – که به بهانه جلف بودن هرچه بیشتر سرکوب شد – تا خشم. البته، نگرانی های امنیتی هم وجود داشت: چطور ممکن است، بااین همه ابزارهای کنترلی، چنین فردی اینقدر به رهبران جهان نزدیک شود؟ چیزی که در پشت همه این نگرانی ها وجود داشت این حس بود که حضور تامسانکا جانتجیه نوعی معجزه بوده، گویی که او از ناکجاآباد آن وسط افتاده، یا از بُعد دیگری از واقعیت آمده.
این حس با تاکید مکرر سازمان ناشنوایان تایید شد که معتقد بودند کارهای او هیچ معنایی نداشته و با هیچ کدام از زبان های اشاره سازگار نبوده. انگار می خواستند نگرانی هایی را فرو نشانند مبنی بر اینکه نکند او می خواسته پیامی سری را از طریق حرکاتش منتقل کند – اما اگر او با زبانی ناشناخته پیامی را به بیگانه ها داده باشد چه؟ به نظر می رسد خود ظاهر جانتجیه در راستای همین نکته باشد: هیچ گونه سرخوشی در حرکاتش نبود، هیچ ردپایی از اینکه او دست به شوخی زده است – او حرکاتش را بی هیچ احساسی تقریبا در حد آرامش یک ربات انجام می داد.
نمایش جانتجیه بی معنا نبود، دقیقا به این دلیل که هیچ معنای مشخصی را نمی رساند (ژست ها بی معنا بودند)، بلکه مستقیما نفس معنا را منتقل می کرد – ادای معنا را. برخی از ما که ناشنوا نیستیم و زبان اشاره را نمی دانیم گمان کردیم که حرکات او معنا دارد، هرچند ما از درک شان عاجزیم و این ما را به گره داستان می رساند: آیا زبان اشاره مترجمان ناشنوایان واقعا برای کسانی است که نمی توانند حرفی بشنوند و بگویند؟ آیا هدفش بیشتر ما نیستیم، باعث می شود مایی که می توانیم بشنویم از دیدن مترجم حس خوبی بهمان دست دهد، این حس رضایت بخش که داریم کار درست را انجام می دهیم و از محرومان و دست و پابسته های جامعه مراقبت می کنیم.
به خاطر می آورم که چگونه در اولین انتخاب «آزاد» اسلوونی در سال ۱۹۹۰، در برنامه تبلیغاتی یکی از احزاب چپ در تلویزیون، سیاستمداری که داشت صحبت می کرد یک مترجم زبان اشاره به همراه داشت (یک زن جوان موقر).
ما همه می دانستیم که مخاطب اصلی ترجمه های او ناشنوایان نیستند بلکه ما رای دهندگان عادی هستیم: پیغام اصلی این بود که حزب مدافع محذوفان و ناتوانان است. مثل نمایش های بزرگ خیریه بود که واقعا درباره کودکان یا قربانیان سیل و سرطان نیست، بلکه دغدغه اش این است که به ما، عموم مردم، بفهماند که با نشان دادن همبستگی مان مشغول کار بزرگی هستیم.
حالامی توانیم بفهمیم که چرا همین که معلوم شد اشاره های سرودست جانتجیه بی معناست اینقدر تاثیر عجیبی ایجاد کرد: او ما را با حقیقت ترجمه به زبان اشاره برای ناشنوایان مواجه کرد.
واقعا مهم نیست که ناشنوایی در جمع وجود دارد که نیاز به ترجمه داشته باشد، مترجم آنجاست تا به مایی که زبان اشاره نمی فهمیم حس خوبی بدهد.
و آیا این حقیقت درباره کل مراسم یادبود ماندلاصادق نیست؟ کل اشک تمساح آدم های سرشناس یک جور تمرین تبریک به خود بود و جانتجیه آنها را همان طور که بود ترجمه کرد: چرت و پرت. چیزی که رهبران جهان آن را گرامی می داشتند به تعویق انداختن موفقیت آمیز بحران واقعی بود که روزی منفجر خواهد شد، روزی که سیاهان فقیر آفریقای جنوبی در عمل به سوژه های جمعی سیاسی تبدیل شوند. آنها غایبانی بودند که جانتجیه برایشان پیغام می فرستاد و پیغامش این بود: این رهبران سرشناس واقعا به شما اهمیتی نمی دهند. جانتجیه، از طریق ترجمه تقلبی اش، تقلبی بودن کل مراسم را آشکار کرد.
روزنامه شرق